Non-Fungible Tokenlar ender bulunurluk kavramının üstüne çıkan bir yapı olarak görülebilir. Genel olarak takip edenleri tarafından koleksiyonluk olarak da kabul edilen NFT’ler, ETH ve BTC gibi tüm coinlerin birbirine çevrilebilen ve muadili olduğu kripto paraların aksine , her NFT bambaşka ve tamamen benzersiz tokenlardan oluşurlar.
Fungilibilty anlam olarak değiştirilebilirlik ile iç içe geçmiş bir kavramdır. Kabul gömüş ideal bir para biriminin dönüştürülebilirliliği olması pozitif ve kitlelerce kabul edilen bir etkendir. Non fungibility ise kelime öbeği olarak bu özelliğin tam tersini ifade etmemekle beraber, dijital bir varlığın bir parmak izi veyahut imza gibi eşsiz olduğunu ve bu sebeple birbirlerine dönüştürelemeyeceğini ya da kullanılamayacağını içinde barındırmaktadır.
NFT’ler videolar, fotoğraflar, ses ve başka dijital dosya çeşitleri gibi sanal unsurları temsil etmektedir Fakat, orijinal dosyanın rastgele bir kopyasına ulaşım NFT’nin alıcısı ile sınırlı değildir. Bu dijital öğelerin kopyaları herkes tarafından kopyalanıp edinilebilse de, NFT’ler,
eserin NFT aracılığıyla sahipliğini edinen kişiye / kuruma, telif hakkından ayrı bir sahiplik kanıtı sunan blok zincirlerde takip edilebilir.
NFT, sanatçılar, içerik üreticileri ve dijital içerik platformları için yepyeni bir gelir paylaşımı modeli oldu. Bu sebeple piyasa değeri 2020’de üç katına çıkarak 250 milyon doları buldu. Tabii ki bu durum, özellikle çevresel duyarlılık açısından eleştirileri de beraberinde getirdi. Çünkü NFT’ler yüksek enerji maliyetleri gerektiriyor. Bunu otantik olduğunu kanıtlamak için
kullanılan blok zincirleriyle yapıyor. Bu blok zincirlerini sürdürmek için gereken enerjinin ürettiği karbon emisyonları, NFT pazarının önemli oyuncularını “karbon ayak izlerini yeniden düşünmeleri” için zorluyor.
NFT’leri özetlemek gerekirse, blockchain üzerinde eşsiz varlıkları temsil eden bir token çeşidi olarak tanımlayabiliriz. NFT için “Değiştirilemez bir belirteç” diyebiliriz. Herhangi bir dijital dosyanın benzersiz olduğunu onaylar. Ve “blok zinciri” adı verilen dijital defterde depolanan bir veri birimidir.Bu NFT’ler herhangi bir dijital varlık olabilmelerinin yanısıra (mücevher gibi), herhangi bir gerçek dünya varlığının dijital evrende token haline getirilmiş halleri de olabilir.
NFT’LER NASIL OLUŞTURULUR?
FT’ler, bir veri kümesinin benzersiz olduğunu doğrulayan bir dizi karakter kriptografik hash’in, ilişkili olduğu blok zincirdeki önceki kayıtlarına uygun olarak oluşturulabilir. Bu kriptografik işlem süreci, NFT sahipliğini izlemek için kullanılan benzersiz bir dijital imza sağlar. Aynı zamanda her dijital dosyanın kimlik doğrulamasını da sağlar. Ancak NFT ile sahiplenilen dijital eserin nerede saklandığına işaret eden veri bağlantıları zaman içinde yok olabilir. Ayrıca, bir NFT’nin sahipliği, temsil ettiği dijital varlığa ait her türlü telif hakkının sahipliğini de beraberinde getirmez. Bir kişi, çalışmalarını temsil eden bir NFT’yi satabilir. NFT’nin sahipliği değiştiğinde, alıcı telif hakkı ayrıcalıklarına sahip olmaz. Bu nedenle asıl sahibin aynı eserden daha fazla NFT oluşturmasına izin verilir. Bu anlamda, bir NFT telif hakkından ayrı bir sahiplik kanıtı olarak metalaştırılmış bir değerdir.
NFT’ler genellikle koleksiyon ürünleri için kullanılabilirler, buna oyun ögeleri de dahil. NFT’lerin kullanıldığı uygulamalara merkeziyetsiz uygulamalar yani DApp denmekte.
Bunun yanısıra NFT’ler yatırım ürünü olarak da kullanılablirler.
Oyunlar örneğinden ilerlemek gerekirse, halihazırda var olan oyun ekonomik ekosistemlerine ek olarak NFT’ler alternatif bir pazar yaratarak oyunları dış dünyaya bağlayabilirler.
Bir başka örnek olarak NFT’ler gerçek hayattaki sanat eserlerinin dijital ortamlarda saklanması, el değiştirmesi ve kismi olarak bu eserlere sahip olmaya olanak sağlar. Burada ise düşük likiditeye, eserlere kolay erişim sağlayarak likitide katkısı sağlayarak alım satımları artırırlar. Yani bir koleksiyoner veya yatırımcı normalde yapamayacağı yatırımlar yapabilir ve koleksiyon ögelerine sahip olabilir.
Eşsiz olmasının getirdiği özellikle birlikte NFT’ler, dijital kimlik oluşturulması yönünde de çok faydalı bir araç olabilirler. Erişimini sadece tokena sahip olan kişinin sağlamasıyla birlikte veri güvenliği ve bilgilerin istendiğinde kolayca transferi konusunda da giderek genişleyen dijital dünyaya büyük katkı sağlayacakları aşikar.
Ayrıca yazılım lisanslarının saklanması ve transferi konusunda da büyük kolaylık yaratabilirler. NTF ŞİMDİYE KADAR NE TÜR ESERLER İÇİN ve HANGİ MECRALARDA KULLANILDI?
Sanat eserlerinin NFT’lerini, imzalı eserlere benzetebiliriz. Bir NFT’nin benzersiz kimliği ve mülkiyeti, blok zinciri defteriyle doğrulanabiliyor. Bu nedenle özellikle dijital eserler için giderek artan bir hız ve çeşitlikte kullanılmaya başlamıştır. Çeşitli örnekleri bir araya getirelim.
DİJİTAL SANAT
Dijital sanat, NFT’ler için doğal bir habitat haline geldi. Çünkü blockchain teknolojisinin esnekliği ve yetenekleri NFT’lerin sahipliğini güvence altına aldı. Ve en yaygın şekilde kullanılıp kabul edilen topluluğu dijital sanatçılar oluşturdu.
Beeple olarak da bildiğimiz Mike Winkelmann’ın “Everydays – The First 5000 Days” adlı dijital sanat eseri 2021’de 69,3 milyon dolara satış gördü. “Crossroad” adlı başka bir Beeple eseri, Nifty Gateway’de 6,6 milyon dolara satış gördü. Eser Bir Donald Trump figürünün önünden geçen hareketli yayaları gösteren 10 saniyelik bir videodur. Ayrıca Nifty Gateway ise dijital sanat için çevrimiçi bir kripto para piyasasıdır.
KOLEKSİYON SERİLERİ
NFT’ler, kart koleksiyonları gibi eserleri, dijital bir formatta temsil edebilir. Örneğin Şubat 2021’de, NBA Top Shot platformundaki bir LeBron James smaç kartının NFT’si 208.000 dolara satış gördü.
OYUNLAR
NFT’ler, bir oyunun herhangi bir bölümünde, oyun içi varlıkları temsil etmek için de kullanılabilir. Bu oyun içi varlıkların satışı ve pazarlaması için benzersiz bir fırsat sunar. Tabii kullanıcı tarafından kontrol edilen bölümlerde… Çünkü NFT’ler, oyun içi varlıkların oyun geliştiricisinin izni ve bürokrasi gereksinimi olmadan, üçüncü taraf pazarlarda alınıp satılmasına izin verir. Örneğin Axie Infinity, Şubat 2021’de tek bir satışla “dijital arazisinin tapuları için” 1,5 milyon dolarlık bir satış gerçekleştirdi.
MÜZİK
3 Mart 2021’de, rock grubu Kings of Leon ilk albümü bir NFT olarak yayınlamayı planladığını açıkladı. Aynı zamanda rapçi Lil Pump, özel NFT koleksiyonunu yayınlamak için NFT platformu Sweet ile ortaklık kurdu.
SİNEMA
Sinema endüstrisinin blockchain teknolojisinde depolamanın teknik zorlukları var. Bu teknolojiler daha küçük dosya boyutları için tasarlanmış. NFT’yi dijital sanat ya da müziğe kıyasla çok daha yavaş biçimde benimsiyor. 13 Mart 2021’de Adam Benzine’in Oscar adayı
belgeseli Claude Lanzmann: Spectres of the Shoahi’ı NFT olarak Rarible platformu üzerinden müzayedeye koydu.
Aynı gün, Legendary Entertainment, Godzilla vs Kong filminin NFT koleksiyonunu yayınlayacağını duyurdu.
SPOR DALLARI
Sporcular da bu NFT patlamasından çeşitli şekillerde yararlanmaya başlıyor. NBA oyuncusu Spencer Dinwiddie, kariyerini, teliflerini ve gelirlerini temsil eden sözleşmesini tokenize etti. Böylelikle başkalarının da yatırım yapabilmesinin önünü açtı. Yani, bir nevi kendini bir şirket gibi konumlandırdı ve varlıklarını halka arz etti diyebiliriz. Buna ek olarak, Dapper Labs, blockchain teknolojisi tabanlı bir şirket. Dijital klipleri için bir pazar yeri olan NBA Top Shot’ı oluşturmak için NBA ile işbirliği yaptı.
Mart 2021’de profesyonel tenisçi Oleksandra Oliynykova, sağ kolunun bir kısmının ömür boyu haklarını NFT alıcılarına sundu. Evet, yanlış duymadınız. Kulağa Cyberpunk evreninden fırlamış gibi geliyor değil mi?
EN ÇOK BİLİNEN NFT UYGULAMALARI
1. Centrifuge,
bir finansal işletim sistemi ve NFT’lerin iş alanlarında kullanımı konusunda öncü bir proje. Centrifuge, finansal belgeleri(faturalar, alım belgeleri, şirket kayıtları gibi) NFT’ler kullanarak dijital varlıklar haline getiriyor. Faturaların NFT haline gelip Ethereum chainine katılması ise bize orta-uzun vadede bu faturalar için Ethereum chainindeki maddi varlıklarla ödeme yapılabilmesini, borçlar alınabilmesini ve kayıtlarının daha kolay tutulmasını sağlayacak.
2. Codex Protocol,
NFT’leri sanat ve koleksiyonluklar için kullanan bir proje. Birçok sanatsever ve koleksiyoner tarafından ciddi bir desteği arkasında bulunduyor. Kullanıcılar, ürünler üzerinde kısmi aitliğe sahip olabiliyor, teklifler yapabiliyor, varlıklarını sunarak borç alıp verebiliyorlar. Codex, dolandırıcılığı engelleyerek, komisyonları da minimum düzeyde tutmaya çalışıyor. Blockchain kullanılarak yapılan işlemler ve kayıtlar hiçbir şekilde değiştirilemeyeceği için suçlular ve sahte sanatçılar kolaylıkla tespit edilip kayıt altına alınabiliyor.
3. CryptoKitties,
belki de en popüler NFT projesi. Oyun, sanal kedilerin biriktirilmesi, üretilmesi ve takas edilmesi temeline dayanıyor. Oyundaki her “CryptoKitty” yaş, cins, renk gibi farklı özelliklere sahip. Her bir CryptoKitty tokenı eşsiz ve bölünemez. CryptoKitties oyunu geçmişte Ethereum blockchainin tıkanmasına sebebiyet vermiş, milyonlarca dolarlık transferlere önayak olmuş, hatta bazı tokenların yüzbinlerce dolar ederiyle satılmasıyla, blockchainin yeni bir alanda kullanılabilirliğini göstermiştir.
4. Gods Unchained,
My Cyrpto Heroes, Decentraland gibi pek çok oyun da NFT ürünlerini oyun içi ürünlerde veya doğrudan oyunlarında kullanıyorlar.
Oyunların dışında Avusturya Posta İdaresi tarafından çıkarılan Kripto Pulları da posta gönderilirken kullanılmalarına ek olarak, alınıp satılarak koleksiyon ürünleri olarak da değerlendirilebilirler.
GELECEKTE NFT
NFT’ler dijital sanatta ve oyunlardaki kullanımlarına ek olarak gerçek hayattaki sanat eserleri ve varlıkların takibi için de kullanılabilirler. Gerçek varlıklar NFT’ler ile eşleştirilmesi ve bu eserlerin takibini sağlanarak hırsızlıkları minimize etmek için kullanışlı olacaklardır. Bu amaç için QR kodları ve NFT etiketleri ise faydalı duruma gelecektir.
Verilerin NFT’ler ile kaydedilmesi veya NFT’ler ile etiketlenmesi de birçok veri depolanması ve korunması sorunlarına çözüm olacaktır. Ufak zaman dilimlerinin, ticari kayıtların, pazar yerlerine ait bilgilerin NFT’ler ile saklanabilmesiyle veri güvenirliği ve şeffaflığında önemli gelişmeler kaydedilebilir.
Daha teknik bir açıdan ise NFT’ler,eşsiz dijital varlıklar konusunda bir sonraki aşama olarak görülebilecek RFT’ler(Re-Fungible Token) ile NFT’lerin ERC-20 tokenları ile değiştirilebilir olmasını sağlayacak ERC-1633 standartına öncü olmuş durumda.
NFT’lerin bölünebilecek olması da pahalı ve yüksek değerli gerçek veya dijital varlıkların daha kolay el değiştirebilmesi, satıcıların daha kolay alıcı bulabilecekleri anlamına geliyor. Burada bahsedilen varlıklar küçük bir kalemden büyük bir malikaneye kadar her şey olabilir.
Özetle NFT’ler eşsiz varlıkların saklanmasının dijitalleştirilmesi ve dijital eşsiz varlıkların(sanat eserleri, oyunlar vb.) oluşturulmasına önayak olarak blockchainde ve dijital dünyada yepyeni bir soluk yaratıyor.
Verilerin güvenilir ve şeffaf bir şekilde saklanabilmesinden, pahalı varlıkların kısmi sahipliği ile piyasaya likidite sağlanmasına kadar geniş bir yelpazede çok büyük katkılar sağladığı ve blockchainin neler başarabileceğini gösterdiği aşikar.
Önümüzdeki dönemde RFT’ler ile birlikte kullanımının artmasıyla NFT’ler hayatımızda büyük bir yer edinecek gibi duruyor. Şu anda kriptopara piyasasanın yalnızca binde birini oluşturan NFT’lerin daha büyük bir paya sahip olması ise yalnızca zaman meselesi.
